 |
Adam Mickiewicz |
24 grudnia 1798 roku przyszedł
na świat Adam Bernard Mickiewicz. Miejsce urodzenia naszego wieszcza
budzi sporo wątpliwości. Źródła podają, że urodził się w
Zaosiu lub Nowogródku, lecz rodzinna legenda głosi, że stało się
to w karczmie, stojącej pośrodku obu tych miast. Był synem
Mikołaja Mickiewicza i Barbary z Majewskich. Wychował się w
Nowogródku. Pierwsze swoje utwory zaczął pisać pod wrażeniem
groźnego pożaru, podczas którego jego ojciec i starszy brat
Franciszek ryzykując życie, ratowali ukryte w cerkiewnej dzwonnicy
tajne dokumenty. Mało kto wie, że w dzieciństwie Adam nie lubił
kaligrafować. Jego matka zwykła mawiać, że bagrze jak kura
pazurem. W latach późniejszych często się zdarzało, że prosił
kolegów o przepisanie tekstu. W latach 1807 – 1815 uczęszczał do
dominikańskiej szkoły powiatowej. W maju 1814 roku po dłuższej
chorobie umiera ojciec Adama. Wkrótce potem w Nowogródka wkraczają
wojska napoleońskie, które wzbudziły w Adagiu wielki podziw. W
roku 1815 dawał na Uniwersytet Wileński, który w tym czasie był
wielkim ośrodkiem intelektualnym, kształcącym młodzież w duchu
oświecenia. Rozpoczął studia na wydziale fizyko – matematycznym.
Będąc na drugim roku zmienił kierunek na wydział nauk
filologicznych. Jako student III roku utworzył z grupą kolegów
tajne Towarzystwo Filomatów. Po ukończeniu studiów przenosi się
do Kowna, by tam pracować jako nauczyciel. Gdy 1820 nadeszły
wakacje i długo wyczekiwany urlop, Adam wyjeżdża do Tuhanowic,
gdzie przebywał jego przyjaciel Tomasz Zan. Tam poznał swoją
wielką miłość Marylę Wereszczakównę, która była zaręczona z
Wawrzyńcem Puttkamerem. W 1821 roku odbył się ich ślub.
Mickiewicz popadł w miłosną depresję. W październiku 1820 roku
zmarła matka Adama. W styczniu 1821 będąc w dalszym ciągu w
depresji zaczął pisać „Romantyczność”.
Romantyczność
Methinks, I see... Where?
- In my mind's eyes.
Shakespeare
Zdaje mi się, że widzę... gdzie?
Przed oczyma duszy mojej.
Słuchaj, dzieweczko!
- Ona nie słucha -
To dzień biały! to miasteczko!
Przy tobie nie ma żywego ducha.
Co tam wkoło siebie chwytasz?
Kogo wołasz, z kim się witasz?
- Ona nie słucha. -
To jak martwa opoka
Nie zwróci w stronę oka,
To strzela wkoło oczyma,
To się łzami zaleje;
Coś niby chwyta, coś niby trzyma;
Rozpłacze się i zaśmieje.
"Tyżeś to w nocy? to ty, Jasieńku!
Ach! i po śmierci kocha!
Tutaj, tutaj, pomaleńku,
Czasem usłyszy macocha!
Niech sobie słyszy, już nie ma ciebie!
Już po twoim pogrzebie!
Ty już umarłeś? Ach! ja się boję!
Czego się boję mego Jasieńka?
Ach, to on! lica twoje, oczki twoje!
Twoja biała sukienka!
I sam ty biały jak chusta,
Zimny, jakie zimne dłonie!
Tutaj połóż, tu na łonie,
Przyciśnij mnie, do ust usta!
Ach, jak tam zimno musi być w grobie!
Umarłeś! tak, dwa lata!
Weź mię, ja umrę przy tobie,
Nie lubię świata.
Źle mnie w złych ludzi tłumie,
Płaczę, a oni szydzą;
Mówię, nikt nie rozumie;
Widzę, oni nie widzą!
Śród dnia przyjdź kiedy... To może we śnie?
Nie, nie... trzymam ciebie w ręku.
Gdzie znikasz, gdzie, mój Jasieńku!
Jeszcze wcześnie, jeszcze wcześnie!
Mój Boże! kur się odzywa,
Zorza błyska w okienku.
Gdzie znikłeś? ach! stój, Jasieńku!
Ja nieszczęśliwa".
Tak się dziewczyna z kochankiem pieści,
Bieży za nim, krzyczy, pada;
Na ten upadek, na głos boleści
Skupia się ludzi gromada.
"Mówcie pacierze! - krzyczy prostota -
Tu jego dusza być musi.
Jasio być musi przy swej Karusi,
On ją kochał za żywota!"
I ja to słyszę, i ja tak wierzę,
Płaczę i mówię pacierze.
"Słuchaj, dzieweczko!" - krzyknie śród zgiełku
Starzec, i na lud zawoła:
"Ufajcie memu oku i szkiełku,
Nic tu nie widzę dokoła.
Duchy karczemnej tworem gawiedzi,
W głupstwa wywarzone kuźni.
Dziewczyna duby smalone bredzi,
A gmin rozumowi bluźni".
"Dziewczyna czuje, - odpowiadam skromnie -
A gawiedź wierzy głęboko;
Czucie i wiara silniej mówi do mnie
Niż mędrca szkiełko i oko.
Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu,
Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce.
Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!
Miej serce i patrzaj w serce!"
Zimą pracował nad
II częścią „Dziadów”. Adam w tajemnicy spotykał się z
Marylą wielokrotnie. Ich ostatnie spotkanie we wrześniu 1822 roku,
zakończyło się kłótnią. Nie spotkali się nigdy więcej. Po
wykryciu organizacji filomackich władze carskiej Rosji osadziły go
w zamienionym na więzienie klasztorze bazylianów w Wilnie. 22
pażdziernika 1822 roku Adam dostaje nakaz opuszczenia Wilna i udania
się do Moskwy. W trakcie podróży powstał „Konrad Wallenrod”.
Za pomocą przyjaciół w maju 1829 roku udaje mu się uzyskać
pozwolenie na wyjazd z Rosji. Rozpoczął wtedy dwuletnią wyprawę
po Europie. Gdy był w Rzymie dotarła do niego wiadomość o wybuchu
powstania w Warszawie. Nie wziął udziału w powstanie, ale pojechał
do misji polskiej w Paryżu., a potem pod przybranym nazwiskiem (Adam
Muhl) przyjechał do Wielkopolski, gdzie mieszkach w różnych
dworach., często zmieniając miejsce pobytu.W tym czasie powstała
III część „Dziadów”. Po upadku powstania, w 1832, Adam udaje
się na przymusową emigrację do Drezna. W tym samym roku wraca do
Paryża. Podczas podróży powstają pierwsze tomy „Pana Tadeusza”.
Rok 1834 był bardzo ważny w życiu Mickiewicza, ponieważ wydano
„Pana Tadeusza”, a także 22 lipca odbył się jego ślub z
Celiną Szymanowską. Mieli sześcioro dzieci: Marię, Władysława,
Helenę, Aleksandra, Jana, Gwalberta i Józefa. W roku 1838 pojawiła
się szansa uzyskania posady profesora literatury łacińskiej w
Lozannie. Wyjechał do Szwajcarii, gdzie po długich staraniach
został przyjęty. Niestety nagle dotarła do niego wiadomość, że
jego żona jest poważnie chora. W 1840 został wykładowcą w
Collage de France. W czasie Wojny Ludów Mickiewicz udał się do
Rzymu, aby tu stworzyć własną formację wojskową. Po powrocie do
Paryża uzyskał obietnicę od Ksawerego Branickiego sfinansowania
dziennika politycznego, który miał się ukazywał w języku
francuskim, pod tytułem „La Tribune des Peuples”. Pierwszy numer
ukazał się 15 marca 1849 roku. Mimo represji politycznych ukazało
się 158 numerów gazety, zawieszonej ostatecznie w listopadzie 1849.
W 1852 został zatrudniony jako bibliotekarz Arsenału. W tym czasie
u często zapadającej na zdrowiu Celiny wykryto chorobę
nowotworową/ Mimo starań lekarzy bardzo cierpiała. Zmarła 5 marca
1855 roku. Mickiewicz wyjeżdża do Konstantynopolu. Od listopada
znacznie pogarsza się jego stan zdrowia. Umiera wieczorem 26
listopada. Adam Mickiewicz przez wszystkie lata na emigracji, bardzo
tęsknił za swoją ojczyzną, za Nowogródkiem.:
„Niemnie domowa rzeko moja! gdzie są wody,/ Które niegdyś
czerpałem w niemowlęce dłonie,/ Na których potem w dziekie
pływałem ustronie,/ Sercu niespokojnemu szukając ochłody?”
[Sonet VIII – Do Niemna].
 |
Dom - Muzeum Mickiewicza w Nowogródku |
Nowogródek
to miasto w zachodniej Białorusi w obwodzie grodzieńskim. W latach
1500 – 1795 był stolicą województwa nowogródzkiego Wielkiego
Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej. W Nowogródku znajdziemy
wiele zabytków, które trzeba zobaczyć. Do najbardziej znanych
zabytków należą: barokowy Kościół Dominikanów i klasztor
fundacji Krzysztofa Chodkiewicza oraz Kościół Farny, w którym
został ochrzczony Adam Mickiewicz.. Możemy zobaczyć Dworek
Mickiewicza, w którym obecnie jest jego muzeum, a także zajść do
Synagogi z XVIII wieku, meczetu tatarskiego, późnogotyckiej cerkwi
prawosławnej. W Nowogródku także znajdują się piękne kamienice
z XVIII i XIX wieku, Kopiec Kościuszki oraz Cmentarz katolicki z
kaplicą Sadowskiego.